Over grenzen

Grenspark Groot Saeftinghe, het klinkt zowel voornaam als uitdagend. Toch is de naam, het merk zo je wil, op dit moment niet het belangrijkste in dit verhaal. Laten we het beschouwen als de werktitel van een traject dat niet alleen een lange geschiedenis kent, maar op het punt staat een fantastische toekomst tegemoet te gaan.

Ingeklemd tussen de Schelde, de Antwerpse haven en het (Zeeuws-) Vlaamse achterland, is het typische polderlandschap ten oosten van Hulst niet zomaar een uithoek. Eeuwen lang was het de fel bevochten toegang tot de stad Antwerpen. Bevochten op mens en water. Ingedijkt, doorgestoken en opgeslokt door de uitdijende stad en zijn havens. Wat bleef is een uniek buitendijks natuurgebied en een grillige rand van dijken, polders en kreken. De meest recente strijd, die tegen de ontpoldering van de Hertogin Hedwige-polder, is verstomd. Tijd voor een volgende bladzijde in de geschiedenis.

Nu de ontpoldering van de Prosper- en Hedwigepolders onomkeerbaar zijn, is het tijd om de bijzondere kwaliteiten van de ontstane situatie om te zetten in kansen voor het gebied en de aangrenzende regio. Grenspark Groot Saeftinghe is zoveel meer. De afgelopen jaren is er met een groeiende groep belanghebbenden en geïnteresseerden gewerkt aan een concept dat groter, veel groter, is dan natuurontwikkeling alleen. Deze zogenaamde streekholders zijn de protagonisten van het nieuwe grenspark.

Natuur, landbouw en haven zijn de drie-eenheid waar Grenspark Groot Saeftinghe op wordt gebouwd. Nergens ter wereld is deze combinatie zo nadrukkelijk aanwezig als in deze bocht van de Schelde. In een oogopslag zie je wat deze plek zo bijzonder maakt. Zo uitdagend. Wanneer de bakens van de drie-eenheid zo duidelijk zijn gezet, valt pas goed op hoezeer ze met elkaar verbonden zijn. Hier wordt de term grenspark teruggebracht naar niet meer dan een plaatsbepaling. De grenzen zelf vervagen mettertijd.

Over ambitie

Bewoners, overheden, natuurorganisaties, landbouwers en zeker ook de Antwerpse haven. Allemaal maken ze deel uit van het traject. Elk om hun eigen reden, met hun eigen agenda, maar met een gezamenlijk doel voor ogen: Het creëren van een bijzonder project voor een uitzonderlijke plek.

Om te beginnen is er vanzelfsprekend het natuurherstel. Samen met Het Verdronken Land van Saeftinghe beslaan oude en nieuwe natuur straks zo'n 5000 hectare. Het Hedwige-Prosperproject is in uitvoering en maakt deel uit van het Sigmaplan aan Vlaamse zijde en Natuurpakket Westerschelde aan Nederlandse zijde. Daar waar ontpolderen en creëren van nieuwe natuur eerst een doel op zich waren, ligt het ambitieniveau nu een heel pak hoger. De nieuwe situatie biedt zoveel mogelijkheden tot ontwikkeling voor de streek, dat het bijna misdadig zou zijn om het hierbij te laten.

Wanneer men besluit tot dergelijke ingrepen in het landschap, in de cultuur zo men wil, dan mag, dan moet daar wat tegenover staan voor de omliggende regio. Niemand wil achterblijven met het gevoel dat 'zomaar' een 'onbelangrijk' stuk polder onder water is gezet. Alle kansen en mogelijkheden om het achterland van het nieuwe natuurgebied 'opnieuw' op de kaart te zetten dienen te worden aangegrepen. Het is niet dat er geen enthousiasme leeft onder de mensen, zoveel is inmiddels wel duidelijk geworden. De vraag is helder, wat kan en mag er allemaal in de periferie van de nieuwe natuur? Hoe kunnen we profiteren van de ontwikkelingen en misschien nog wel belangrijker, wie kunnen er een graantje meepikken van de nieuwe situatie? Dat is de basis waarop Grenspark Groot Saeftinghe is ontstaan.

Om al die mooie woorden een beetje concreter te maken is er een ruimtelijk concept bedacht dat bestaat uit vier planlagen.

Over ruimte

Grenspark Groot Saeftinghe is meer dan een stukje natuurherstel. Letterlijk. Het grenspark kent geen strakke begrenzing, al probeert men het te plaatsen binnen 'de grootste uitbreiding van het intergetijdengebied van Saeftinghe in de 17e eeuw'. Dat wil eigenlijk zeggen dat de later ingedijkte polders ook deel uitmaken van het grenspark. Saeftinghe.

Prosper en Hedwige vormen de kern van het natuurgebied, samen met de omliggende polders en de Haven van Antwerpen vormen ze het grenspark. Delen van Beveren, Sint-Gillis-Waas, en Hulst vallen binnen het bereik van het grenspark. Bij uitbreiding raken ook Stekene en Terneuzen nog aan het areaal van mogelijkheden dat het grenspark te bieden heeft.

Daarmee komen we aan de kern van het hele traject. Grenspark Groot Saeftinghe biedt de ruimte aan natuur, landbouw en haven. Niet naast elkaar, maar bij voorkeur in harmonie met elkaar. De wijze waarop hier nieuwe natuurwaarden worden gecreëerd zijn minstens zo innovatief als de ontspruitende initiatieven om de landbouw in dit uitdagende gebied een voorloper te laten zijn in de zoektocht naar nieuwe, duurzamer landbouwmethoden. Innovatie en haven lijken een voor de hand liggender combinatie, maar laten we vooral ook kijken naar wat de haven voor de andere twee kan betekenen en omgekeerd. Restwarmte, korte keten en educatie zijn zomaar een paar termen die een lawine van ideeën en initiatieven kunnen oproepen.

We kunnen het niet over ruimte hebben zonder het grenspark te linken aan recreatie. De drie-eenheid natuur, landbouw en haven, maar zeker ook de unieke kracht van een grote groep gedreven streekholders staan garant voor een aantrekkelijke aanbod voor bezoekers uit alle windstreken. En laten we eerlijk zijn, wat er hier wordt gecreëerd mag gezien worden!

Over morgen

In Grenspark Groot Saeftinghe is ruimte voor initiatief. Ruimte voor snelle groei en langzame ontwikkeling. Voor samenwerking en kleinschalige projecten, maar vooral voor originele ideeën. Iedereen snapt dat 'het grenspark' niet in een, twee, drie gerealiseerd is. Dat het een groot experiment is, waarvan niemand precies kan zeggen waar het zal uitkomen.

Het ligt voor de hand om de vorige zin af te sluiten met het woord 'eindigen', maar dat zou indruisen tegen alles waar het grenspark voor staat: Een spannende, nieuwe toekomst voor een streek die gewend is alles te overleven!

Extra informatie

Op 17 juni 2021 ondertekenden elf Vlaamse en Nederlandse partners een samenwerkingsovereenkomst. Deze verankert en verzilvert de al bereikte resultaten en legt de basis om de grensstreek een nog grotere, waardevolle impuls te geven. In het ontwikkelingsprogramma worden de hoofdlijnen tot 2026 vastgelegd. 

Ga naar de tijdlijn om te zien welke stappen er door de tijd heen zijn genomen!

Wil jij een virtuele tour door grenspark groot saeftinghe? Kijk dan hier!